Երկուշաբթի 25.04.2016
12:55-13:35- 4, 5-րդ դաս.
Չորեքշաբթի 27.04.2016
12:55-14:20- 4- 5-րդ դաս.
Շարունակելով բնապահպանական թեման ձեզ եմ ներկայացնում մի հոդված, որտեղ ներկայացված է մոմլաթե տոպրակների վնասի լրջությունը: Այս շաբաթ անելու ենք աշխատանքներ, որոնք վերաբերվում են այս խնդրին:
Ո՛չ, մոմլաթե տոպրակներին
Խաղաղ օվկիանոսի հյուսիսային մասում գոյացել է այսպես կոչված«Խաղաղօվկիանոսյան մեծ աղբաբիծը», որը ջրի մակերեսին հավաքված պլաստիկ շշերի ու տարաների, մոմլաթե տոպրակների ու խցանների, ամեն տեսակ նմանատիպ ջրում չսուզվող աղբի կուտակում է: Օվկիանոսի հոսանքները տարբեր ծայրերից այդ աղբը հավաքում, բերում ու կուտակում է մի շարժվող աղբակղզու նմանվող տեղում, որի միջին մակերեսը հավասարվում է 700,000 քառ.կմ: Մոտավորապես 20 անգամ ավելի մեծ, քան մեր Հայաստաննի տարածքն է: Այս աղբը գոյացել է վերջին 50 տարիների ընթացքում, երբ սկսվել է մոմլաթե տոպրակների և պլաստիկ շշերի արտադրությունը: 1965 թվականին Շվեդացի ինժեներ Գուստավ Սթեն Թուլինը իհարկե մեծ շահույթ ստացավ`պատենտավորելով մոմլաթե տոպրակների արտադրության տեխնոլոգիան, բայց նա այդ ժամանակ չէր էլ գիտակցում, թե ինչ վնաս է հասցնելու երկիր մոլորակին իր գյուտը: 50 տարին երկրի միլլիարդավոր տարիների պատմության հետ համեմատած մի ակնթարթ էլ չէ, բայց այդ չնչին ժամանակահատվածում որքան շատ է աղտոտվածությունը: Բոլոր առափնյա երկրներն էլ մտահոգված են այդ մեծ աղբաբիծը մաքրելու համար, բայց դա անհնար է անելը: Հաշվել են, որ եթե 67 մեծ բեռնատարողության նավ ամեն օր զբաղվի այդ աղբը ջրի մակերևույթից հանելով և տեղափոխելով, ապա մեկ տարվա ընթացքում բոլոր նավերը միասին կկարողանան այդ աղբաբծի միայն մեկ տոկոսը մաքրել: Այս աղբաբիծը աշխարհի անլուծելի էկոլոգիական աղետների թվին է պատկանում: Եթե նույնիսկ սկսեն մաքրել օվկիանոսը այդ աղբաբծից, ապա նորից անլուծելի հարց կառաջանա. ո՞ր երկիրը կընդունի այդ աղբը: Չէ՞ որ այն չի քայքայվում հարյուրավոր տարիների ընթացքում, իսկ այրելուց էլ՝ քաղցկեղածին ծուխ է առաջանում: Այդ պատճառով էլ տարբեր երկրներում սկսել են պայքարել միանգամյա օգտագործման մոմլաթե տոպրակների կիրառման դեմ:
2015-ի հուլիսի 3-ը «Oր՝ առանց մոմլաթե տոպրակների» համաշխարհային նախագծի օրը դարձավ: Աշխարհի 5 մայրցամաքների տարբեր երկրների 100,000 կազմակերպություն սկսեց պահանջել երենց երկրներում ապրող ժողովուրդներին չօգտագործել միանգամյա օգտագործման մոմլաթե տոպրակներ: Դա ամբողջ աշխարհի մասշտաբով ամենամեծ էկոնախագիծն էր, որին չմասնակցեց Հայաստանը:
Մոնտենեգրոյի Փոդգորիքա մայրաքաղաքում մոմլաթե տոպրակներից պատրաստած հրեշ էր շրջում փողոցներում և այդ հրեշից շուտափույթ ազատվելու հոգեբանական ազդեցություն էր թողնում քաղաքացիների վրա:
Հունգարիայում սկսեցին ֆլեշմոբ անել գնումների համար նախատեսվածփոքրիկ ձեռնասայլակներով, որոնք իրենց մեջ ունեն կտորից պատրաստված տոպրակներ:
Սլովենիայում ժողովրդին կտորից պատրաստած տոպրակներ բաժանելու ակցիա կազմակերպեցին՝ հայտարարելով, որ 10 մոմլաթե տոպրակ հանձնելով նրանք կստանան կտորից պատրաստած մեկ տոպրակ:
Ֆիլիպինների Մանիլայում ֆիլմերի միջոցով սկսեցին ցույց տալ, թե ինչպես է իրենց փոքրիկ երկիրը ապականում դեն նետելուց հետո չքայքայվող այդ աղբը:
Զամբիայում որոշ կազմակերպություններ դիմել են երկրի օրենսդիր իշխանությանը, որպեսզի մոմլաթե տոպրակների օգտագործումը արգելող օրենք ընդունեն:
Ընդամենը մի քանի տարի առաջ Սինգապուրրը համարվում էր մեկ բնակչի հաշվարկով աշխարհում ամենաշատ մոմլաթե տոպրակ սպառող երկիրը: Այժմ արդեն այդ երկրում գրեթե անհետացել են գնումների համար նախատեսված մոմլաթե տոպրակները:
Կանադայում Վանկուվեր քաղաքում կամավորականները իրենց անձնական գումարով սկսեցին բազմակի օգտագործման կտորից պատրաստած տոպրակներ գնել և բաժանել ժողովրդին: Պարզ է, որ կանադացիներն իրենց աշխատավարձով կամ կենսաթոշակներով կարող են այդ տոպրակներն իրենք գնել, բայց նվիրելու այդ համատարած գործողությունը հոգեբանական ազդեցություն է թողնում և մարդիկ հիմնովին արդեն հրաժարվում են միանգամյա մոմլաթե տոպրակներից:
Ավստրիայում սուպերմարկետներում առևտուրն այնպես է կազմակերպված, որ ձեռնտու չէ օգտագործել միանգամյա մոմլաթե տոպրակներ: Գրեթե բոլոր տեղացի գնորդները նպարեղենի խանութներ և սուպերմարկետներ են գալիս իրենց բազմակի օգտագործման ծղոտե զամբյուղներով կամ կտորից պատրաստած տոպրակներով, քանի որ հսկիչ գանձապահը ոչ մի անվճար մոմլաթե տոպրակ չի առաջարկում: Մոլաթե տոպրակն այստեղ վաճառվում է միայն զարմացած զբոսաշրջիկներին՝ մեկ եվրոյով: Երկրորդ անգամ այդ նույն զբոսաշրջիկը գնումների է գնում արդեն նոր գնված բազմակի օգտագործման տոպրակով:
Հայաստանում մոմլաթե տոպրակների լայնածավալ օգտագործումը 30 տարի ուշացումով է սկսվել՝ 90-ականների սկզբում, և հիմա էլ հասել է հաճախակի օգտագործման իր գագաթնակետին: Երևանում առևտրի քաղաքակիրթ ձև է համարվում մոլաթե տոպրակների օգտագործումը: Որքան շատ ու տարբեր չափսերի մոմլաթե տոպրակների մեջ են դնում մեր գնած ապրանքները, այնքան շատ ենք գոհ լինում ու մտքում ասում. «Ինչ լավ սպասարկում է»: 200 գրամ աղացած սուրճ տուն տանելու համար երեք մոմլաթե տոպրակ է օգտագործվում: Որոշ խանութներ, սուպերմարկետներ նույնիսկ ունեն իրենց տարբերանշաններով պատվիրված մոմլաթե տոպրակներ:
Եկեք մի պահ մտաբերենք ամառային քամոտ երեկոները Երևանում, երբ օդում ծիծեռնակների հետ «պարում են» մոմլաթե տոպրակները: Բարձրահարկ շենքերի աղբատար խողովակների, Սանիտեկսի աղբարկղերի պարունակության զգալի մասը մոմլաթե տոպրակներն ու պլաստիկ շշերն են: Դրանց վերջին հանգրվանն էլ Նուբարաշենի մոտ գտնվող աղբանոցն է՝ իր էկոլոգիական աղետ գուժող ապագայով: Եթե անցյալ դարում այդ աղբի մեծ մասն այրվում էր, իսկ մնացած մասն էլ փտում ու հող դառնում, ապա հիմա այն չի փտում, չի այրվում: Այն միայն ծխում է ու ծխում, վերածվում անհասկանալի քիմիական բաղադրության սև խեժի՝ ապականելով օդը, հողը, ստորգետնյա ջրերը:
Ո′չ, մոմլաթե տոպրակներին:
Ի՞նչ պետք է անել էկոլոգիապես ավելի մաքուր և գեղագիտորեն ավելի հաճելի միջավայրում ապրելու համար: Մենք չենք կարող մոմլաթե տոպրակներ արտադրողին պարտադրել, որ նա փակի արտադրությունը: Չենք կարող սուպերմարկետներում արգելել մոմլաթե տոպրակներով սպասարկումը:
Եկե′ք ձեռք բերենք գնումների բազմակի օգտագործման տոպրակներ:
Ո′չ, մոմլաթե տոպրակներին:
Արմինե Բաղդասարյան 